تأملی بر سوال ۴۹ آزمون وکالت ۱۳۹۹
✍? دکتر جواد معتمدی، مدرس حقوق تجارت
آزمون کارآموزی کانون وکلا ورودی سال ۱۳۹۹ با فریز و نشیب های بسیار در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۴۰۰ برگزار شد و مطابق روال پس از چند روز، دفترچه سوالات و پاسخنامه رسمی بر روی سایت سازمان سنجش قرار گرفت. در این بین پاسخ ارائه شده سوال ۴۹ این آزمون (مربوط به درس حقوق تجارت) موجب تردید جدی گشت. به همین خاطر شایسته است متن سوال و پاسخ مطرح شده را تحلیل کنیم:
متن سوال (مطابق دفترچه A): در خصوص مسئولیت دلال کدام مورد صحیح است؟
- در فرض سهیم بودن در معامله، دلال مسئولیت اجرای تعهدات را به نسبت سهم خود بر عهده دارد.
- در فرض سهیم بودن در معامله، دلال مسئولیت تضامنی اجرای تعهدات را به نسبت سهم خود دارد.
- در فرض اعلام انتفاع خود در معامله به طرف جاهل به این موضوع، دلال مسئول خسارات نیست.
- در فرضی که یک طرف معامله به اعتبار تعهد دلال معامله کرده باشد، دلال ضامن است.
این سوال از متن مواد ۳۴۵، ۳۴۶ و ۳۴۷ قانون تجارت طرح شده است. با توجه به مواد فوق، اشتباه بودن گزینه های ۱ و ۲ به دلیل قید عبارت «به نسبت سهم خود» روشن است. اما در گزینه ۳ پاسخ صحیحی بیان شده است؛ چرا که مطابق ماده ۳۴۶ قانون تجارت «در صورتی که دلال در نفس معامله منتفع یا سهیم باشد باید به طرفی این نکته را نمیداند اطلاع دهد والا مسئول خسارات بوده و به علاوه به جزای نقدی … محکوم خواهد شد». از ادات شرط و عبارت «والا» که در این ماده به کار رفته، به سادگی استنتاج میشود که در صورتی که دلال در معامله منتفع باشد و به طرف جاهل اطلاع دهد، هیچ مسئولیتی نخواهد داشت. بنابر این گزینه ۳ پاسخ صحیح این سوال است.
و اما گزینه ۴ به این جهت گزینه صحیحی نیست که بر خلاف ماده ۳۴۵ قانون تجارت، مسئولیت دلال را در فرضی که یکی از طرفین معامله به اعتبار تعهد شخص او معامله کرده، توسعه داده است. به دیگر بیان، مطابق صریح ماده ۳۴۵ قانون تجارت «هر گاه طرفین یا یکی از آنها به اعتبار تعهد شخص دلال معامله نمود، دلال ضامن معامله است». از آنجا که عبارت «دلال ضامن است» اعم از «ضامن معامله» میباشد و شامل خسارات خارج از قرارداد نیز میگردد، اشتباه بودن گزینه ۴ نیز آشکار میشود و میتوان بر صحیح بودن گزینه ۳ با اطمینان بیشتری صحه گذاشت.
با این حال در پاسخنامه منتشر شده در سایت سازمان سنجش، گزینه ۴ به عنوان گزینه صحیح در این سوال اعلام شده است. با توجه به توضیحاتی که مطرح گردید، شاید اشتباهات تایپی موجب چنین اشتباهی شده باشد. فرض احتمالی دیگر این است که طراح یا طراحان محترم آزمون با تسامح عبارت ضامن است را حمل بر «ضامن معامله» نموده و در نتیجه این گزینه را هم درست بدانند.
به همین خاطر جهت جلوگیری از تضییع حقوق داوطلبان عزیز، شایسته است مسئولین محترم کانون وکلای دادگستری و سازمان سنجش نسبت به اصلاح پاسخنامه و درج عبارت صحیح اقدام فرمایند یا هر دو گزینه را به عنوان گزینه صحیح از داوطلبان گرامی پذیرا باشند.
